Historia
Już w czasach krzyżackich w XIV wieku w miejscu gdzie Wisła wpadała do morza znajdowała się drewniana wartownia, spalona przez husyckie sierotki w pierwszych dniach września 1433. W 1482 wybudowano w tym miejscu ceglaną wieżę z latarnią. Jej zadaniem była kontrola ruchu statków na rzece oraz bronienie dostępu do gdańskiego portu. Wokół wieży powstał wieniec artyleryjski a całość założenia ufortyfikowano czterobastionowym fortem. Twierdza Wisłoujście wielokrotnie była celem w kampaniach wojennych. W 1577 oblegał ją bezskutecznie Stefan Batory, w czasie bitwy pod Oliwą (1627) ostrzeliwała szwedzką flotę, w 1734 atakowały ją wojska rosyjsko-saskie, w 1793 pruskie, 1807 – Napoleon, a w 1814 znowu Prusacy. W latach 1622-1629 twierdza, zwana też Latarnią, stała się bazą polskiej floty wojennej, kotwiczącej pod osłoną dział twierdzy. W nocy z 5 na 6 lipca 1628 polskie okręty pod Wisłoujściem zostały zaatakowane przez szwedzkie wojska lądowe z użyciem artylerii, w wyniku czego zostały zatopione okręty "Żółty Lew" i galeon"Święty Jerzy".
Niesiony przez rzekę piach spowodował, że zbudowany pierwotnie na styku rzeki i morza obiekt, znalazł się ok. 500 m od brzegu Bałtyku. Od końca XVIII wieku zadanie obrony ujścia Wisły przejęły pruskie fortyfikacje na Westerplatte oraz Szaniec Mewi. W XIX wieku Twierdza pełniła rolę więzienia, a w okresie międzywojennym mieścił się tam klub żeglarski. W 1945 Armia Czerwona po zrównaniu z ziemią historycznej części Gdańska przystąpiła do destrukcji zabytkowej twierdzy. Do dzisiaj nie została w pełni odbudowana (brak dachu latarni, zarastające wały szańca etc). Sytuacje mają poprawić amerykańskie dotacje przeznaczone dla najbardziej zagrożonych zabytków. W 1974 zespół Twierdzy Wisłoujście został oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. Jako jedna z dwóch (obok twierdzy w Bałtijsku) twierdz morskich na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego i ze względu na swą historyczną wartość trafiła na listę World Monuments Watch stu najbardziej zagrożonych zabytków na świecie.
Źródło: Wikipedia (autorzy, na licencji GNU FDL)
autor zdjęcia: Karol Romanowski
